Bakı 
ABŞ Senatında Qara dəniz və Cənubi Qafqazla bağlı keçirilən dinləmələr Vaşinqtonun regionu yeni geosiyasi baxışla dəyərləndirdiyini göstərir.
Qərbin ümumi məqsədi eynidir - Rusiyanın təsirini azaltmaq, enerji və nəqliyyat marşrutlarını təhlükəsiz saxlamaq, eləcə də region ölkələrinin suverenliyini gücləndirmək. Lakin bu məqsədə gedən yolda ABŞ və Avropa İttifaqının yanaşmaları müəyyən dərəcədə fərqlənir.
ABŞ daha çox təhlükəsizlik məsələlərinə üstünlük verir. Vaşinqton NATO-nun Qara dənizdə rolunu artırmaq, Ukrayna və Gürcüstan kimi ölkələrin müdafiə imkanlarını gücləndirmək niyyətindədir. Avropa İttifaqı isə iqtisadi sabitlik və enerji əməkdaşlığına önəm verir, təhlükəsizlik məsələlərini isə mərhələli və diplomatik çərçivədə həll etməyə çalışır. Yəni, hər iki tərəf eyni istiqamətə baxsa da, yolları bir qədər fərqlidir.
Enerji siyasəti bu fərqin ən aydın hiss olunduğu sahədir. Brüssel üçün əsas məsələ enerji mənbələrinin şaxələndirilməsi və sabit bazar münasibətləridir. ABŞ isə infrastrukturun təhlükəsizliyinə, xüsusilə də Rusiya və Çin kimi rəqiblərin bu sahədə təsir imkanlarına diqqət yetirir. Bu, bəzən Avropa şirkətlərinin iqtisadi maraqları ilə tam uyğun gəlməyə bilər.
Diplomatiya tempində də fərqlər görünür. Vaşinqton tez nəticə almaq istəyir, Brüssel isə prosesləri qaydalı və mərhələli şəkildə aparır. Bu səbəbdən region ölkələri bəzən fərqli siqnallar alır - biri tələsdirir, digəri ehtiyatlı davranmağı tövsiyə edir.
Bununla belə, Qərbin regionda əməkdaşlıq məkanları genişdir. Ukrayna taxıl dəhlizlərinin qorunması, Rumıniya və Bolqarıstan vasitəsilə enerji və logistik əlaqələrin inkişafı, eləcə də Azərbaycan üzərindən Orta Dəhliz layihələrinin genişləndirilməsi həm ABŞ, həm də Aİ-nin ortaq maraqlarındandır.
Bəzi ziddiyyətlər isə qalmaqdadır. NATO-nun Qara dənizdə daimi mövcudluğu ideyası bəzi Avropa paytaxtlarında ehtiyatla qarşılanır. Çin amili də iki tərəf arasında incə xətt yaradır – Brüssel iqtisadi tərəfdaşlıqdan imtina etmir, ABŞ isə kritik infrastruktura Çin kapitalının girişinə qarşı çıxır.
Ümumilikdə, Vaşinqton və Brüssel regionda eyni məqsədə - sabitliyə, təhlükəsizliyə və dayanıqlı tərəfdaşlığa yönəlir. Fərq yalnız vasitə və tempdədir. Əgər iki tərəf bu fərqləri düzgün idarə edə bilsə, Cənubi Qafqaz və Qara dəniz xətti gələcəkdə Qərbin enerji və təhlükəsizlik arxitekturasının sabit sütunlarından birinə çevriləcək.
Ruslan Zəngəzur
