Bakı 
Media, dezinformasiya və informasiya təhlükəsizliyi müasir beynəlxalq siyasətin əsas müzakirə mövzularından biridir. Qlobal informasiya məkanının genişlənməsi, eyni zamanda, riskləri də artırıb. Xüsusilə sosial media platformaları dezinformasiya üçün münbit şərait yaradır.
Bəzi qruplar bu platformalardan siyasi təsir vasitəsi kimi istifadə edirlər. Yalan xəbərin yayılma sürəti həqiqi məlumatı üstələyir. Bu isə ictimai rəyin manipulyasiyasına gətirib çıxarır. Türk dilli dövlətlər bu qlobal çağırışlarla üz-üzə qalıb.
Regionda yayılan yanlış məlumatlar tez-tez etnik, siyasi və tarixi mövzular üzərində qurulur. Bu cür mövzular emosional həssaslıq yaratdığı üçün manipulyasiya gücü artır. Xarici aktorlar da bu zəifliklərdən istifadə edir. İnformasiya müharibəsi yeni geosiyasi mübarizə üsuluna çevrilib. Media vasitəsilə təhlükəsizlik müstəvisində hibrid strategiyalar tətbiq olunur. Bu strategiyalar dövlətlərin daxili sabitliyinə təhdid yaradır. Türk dövlətləri üçün təhlükəsizlik ölçüləri yalnız fiziki sərhədlərlə məhdudlaşmır.
Dezinformasiyanın təsiri çoxşaxəli şəkildə özünü göstərir. Bir tərəfdən, ictimai panika yaradır. Digər tərəfdən, dövlət institutlarına etimadı azaldır. Bu, demokratik proseslərin legitimliyini zəiflədir. Yalan məlumatlar etnik və dini zəmində qarşıdurmalar yarada bilər. Bu isə sosial sabitlik üçün ciddi təhlükədir. Türk dilli dövlətlərdə ictimai toxuma hələ də transformasiya fazasındadır.
İnformasiya təhlükəsizliyi təkcə texnoloji məsələ deyil. Bu, siyasi idarəçilik və strateji düşüncə məsələsidir. Regional səviyyədə koordinasiya tələb edir. Türk dövlətləri arasında media əməkdaşlığı hələ tam institusional xarakter daşımır. Mövcud əməkdaşlıq daha çox mədəniyyət və dil sahəsindədir. Lakin informasiya təhlükəsizliyi prioritet səviyyəyə yüksəlməyib. Bu, boşluq yaradır.
Koordinasiyalı yanaşmanın olmaması operativ reaksiya gecikmələrinə səbəb olur. Dezinformasiya riskləri real zamanlı müdaxilə tələb edir. İnformasiya platformaları arasında vahid standartlar formalaşmalıdır. Bu, media etikası ilə yanaşı, milli təhlükəsizlik üçündür. Türk dövlətlərinin ortaq dəyərləri ictimai rəy formalaşmasında mühüm rol oynayır. Bu dəyərlər üzərinə aparılan hücumlar xüsusi diqqət tələb edir. Birgə müdafiə mexanizmləri formalaşmalıdır.
Regional informasiya ekosistemi yeni strategiya tələb edir. Bu strategiyada texnoloji innovasiya mühüm yer tutmalıdır. Süni intellekt və analitik alətlər faktçekinq prosesini sürətləndirə bilər. Müasir alqoritmlər yalan məlumatı real zamanda aşkar etməyə imkan yaradır. Bu texnologiyalar strateji üstünlük təmin edə bilər. Lakin texnologiya yalnız vasitədir. Qərar vermə mərkəzləri koordinator rolunu oynamaq məcburiyyətindədir.
Türk dilli dövlətlər arasında bir çox siyasi təşkilatlar mövcuddur. Türk Dövlətləri Təşkilatı bu kontekstdə əsas platformalardan biridir. Lakin təşkilatın media sahəsində rolu hələ zəifdir. Bunun səbəbi institusional mexanizmlərin tam formalaşmamasıdır. İnformasiya təhlükəsizliyi sahəsində ayrıca komitə yaradılmalıdır. Bu komitə strateji planlar müəyyənləşdirməli və koordinasiyanı təmin etməlidir. Qlobal platformalarla əməkdaşlıq strateji əhəmiyyət daşıyır.
Dezinformasiya ilə mübarizə ictimai maarifləndirmə tələb edir. Media savadlılığı cəmiyyətin müdafiə qabiliyyətini artırır. Xüsusilə gənclər informasiya inkişafının əsas iştirakçılarıdır. Onların kritik düşünmə bacarığı inkişaf etdirilməlidir. Təhsil sisteminə bu yanaşma inteqrasiya edilməlidir. Media etikası təhsilin vacib komponenti olmalıdır. Sosial şəbəkələrin potensial təhlükələri cəmiyyətə izah edilməlidir.
Dövlətlər arası koordinasiya yalnız hökumətlər səviyyəsində olmamalıdır. Media qurumları arasında da əməkdaşlıq institusional formaya salınmalıdır. Jurnalistlər üçün regional standartlar müəyyən edilməlidir. Bu standartlar peşəkar məsuliyyəti artırar. Eyni zamanda, rəqabət mühitində keyfiyyət standartları yüksələr. Fakt yoxlamanın peşəkar təsnifatı praktikaya çevrilməlidir. Müstəqil media qurumlarının dəstəyi çox vacibdir.
Dezinformasiya ilə mübarizə yalnız müdafiə deyil, hücum strategiyası da tələb edir. Dövlətlər öz informasiya məkanlarını proaktiv formada idarə etməlidirlər. Pozitiv kontent istehsalı bu strategiyada mühüm rol oynayır. Regional media məhsulları auditoriyaya alternativ informasiya təqdim etməlidir. Bu, ideoloji boşluğun yaranmasının qarşısını alar. İnformasiya diplomatiyası yeni regional siyasət vasitəsidir. Türk dövlətləri bu aləti aktiv işlətməlidirlər.
Dezinformasiyanın tam aradan qaldırılması mümkün deyil. Lakin təsirini minimuma endirmək mümkündür. Bu, uzunmüddətli strategiya tələb edir. Regional institutların gücləndirilməsi zəruridir. Yalnız koordinasiyalı yanaşma nəticə verə bilər. Bu yanaşma milli təhlükəsizlik, ictimai sabitlik və strateji identiklik üçün həlledici əhəmiyyət daşıyır.
Əli Hüseynov
