Bakı 
Qlobal energetika sektoru son illərdə dərin və çoxşaxəli dəyişikliklərlə üzləşir. Neft və qaz qiymətlərində müşahidə olunan volatillik həm tələbin, həm də təklifin struktur dəyişiklikləri ilə bağlıdır. Dünya iqtisadiyyatında yavaşlama tendensiyası enerji istehlakına birbaşa təsir göstərir. Eyni zamanda enerji keçidi ilə bağlı siyasətlər neft-qaz layihələrinin gələcək perspektivinə dair suallar yaradır.
Asiya ölkələrində tələbin artımı bazarın ümumi istiqamətini müəyyən edən əsas faktor olaraq qalır. Avropada isə bərpaolunan enerji mənbələrinə keçid prosesi daha sürətlə irəliləyir. Bu keçid qazdan asılılığın azalmasına, uzunmüddətli müqavilələrin yenidən nəzərdən keçirilməsinə səbəb olur. Rusiya–Qərb münasibətlərindəki gərginlik qaz bazarının tarazlığını pozur.
Rusiyanın Avropaya qaz ixracının azalması LNG bazarını ön plana çıxarıb. ABŞ, Qatar və Avstraliya qlobal LNG-nin əsas təminatçıları kimi mövqelərini möhkəmləndirirlər. Bu isə boru kəməri marşrutlarına malik ölkələr üçün yeni rəqabət mühiti yaradır. Azərbaycan kimi enerji istehsalçıları üçün yeni ixrac imkanları formalaşır.
Trans-Anadolu və Trans-Adriatik boru kəmərləri regional enerji təhlükəsizliyinin əsas elementlərindəndir. Bu layihələr Avropanın enerji xəritəsində Azərbaycanın rolunu daha da gücləndirib. Bununla yanaşı, qiymət dəyişkənliyi investisiya qərarlarına ciddi təsir göstərir. Neftin qiymət intervalının geniş olması kapital qoyuluşlarının planlaşdırılmasını çətinləşdirir.
OPEC+ çərçivəsində hasilatın tənzimlənməsi bazarda nisbi sabitlik yaratmağa çalışır. Lakin qlobal iqtisadi vəziyyət bu səylərin effektivliyinə təsir edir. İnflyasiya enerji tələbini yumşaldan əsas makro amillərdəndir. İnflyasiya səbəbindən mərkəzi bankların sərt monetar siyasət tətbiq etməsi investisiya xərclərini artırır.
Yaşıl enerjiyə keçid isə klassik neft-qaz layihələrinə maliyyə axınını azaldır. Kapitalın daha çox külək, günəş və hidrogen layihələrinə yönəlməsi müşahidə olunur. Enerji şirkətləri portfellərini diversifikasiya etməyə çalışırlar. Bu isə gələcəkdə karbohidrogen sektorunda təklif çatışmazlığı yarada bilər.
Təklif çatışmazlığı qiymətlərin yenidən yüksəlməsi üçün şərait formalaşdıra bilər. Region ölkələri üçün bu, həm imkan, həm də risk deməkdir. Azərbaycan üçün əsas hədəf enerji gəlirlərindən asılılığı tədricən azaltmaqdır. Lakin neft-qaz sektoru yaxın illərdə də iqtisadi sabitliyin təməl elementlərindən biri olaraq qalacaq.
Dövlətin yeni neft strategiyası hasilatın optimallaşdırılmasını və qaz ixracının genişləndirilməsini prioritet sayır. Qlobal qaz tələbinin artması Azərbaycanın mövqelərini gücləndirə bilər. Bununla yanaşı, enerji diplomatiyasının rolu daha da artır. Regional əməkdaşlıq layihələri transsərhəd infrastrukturun əhəmiyyətini artırır.
Elektrik enerjisinin ixracı da yeni strateji istiqamətlərdən biridir. Qarabağ və Şərqi Zəngəzurun yaşıl enerji zonası böyük potensiala malikdir. Bu zonada bərpaolunan enerji layihələrinin genişləndirilməsi xarici investorların marağını cəlb edir. İnvestisiya riskləri isə geopolitik və makroiqtisadi faktorlarla müəyyən olunur.
Regionda davam edən hərbi-siyasi gərginlik investor davranışlarına təsir göstərir. Lakin sabitlik və infrastruktur üstünlükləri uzunmüddətli kapital üçün cəlbedicidir. Qlobal bazarlar üçün yaxın perspektivdə volatilliyin davam edəcəyi gözlənilir. Neft və qaz qiymətləri geopolitik hadisələrə həssas olaraq qalacaq.
Enerji keçidi siyasətləri bazarın strukturunu dəyişməyə davam edəcək. Azərbaycan və region ölkələri üçün əsas çağırış çevik və adaptiv strategiyaların tətbiqidir. Enerji resurslarından əldə olunan gəlirlərin səmərəli idarə olunması xüsusilə önəmlidir. Qlobal bazarlarda dəyişikliklər fonunda diversifikasiya siyasətinin dərinləşdirilməsi vacib olaraq qalır.
Enerji tranziti və logistika imkanlarının genişləndirilməsi də region üçün strateji üstünlüklər yaradır. Regional əməkdaşlıq və texnoloji modernizasiya gələcək enerji təhlükəsizliyinin açar faktorlarıdır. Bu çərçivədə yeni layihələrin stimullaşdırılması iqtisadi potensialı artıracaq. Qlobal energetika gələcək illərdə daha kompleks və rəqabətli mühitə çevriləcək.
Bu mürəkkəb mühitdə ən uğurlu ölkələr çevik iqtisadi və enerji strategiyaları formalaşdıran dövlətlər olacaqdır.
Əli Hüseynov
