Bakı 
İsrailin sabiq təhlükəsizlik rəsmisi Jak Neriyanın “İran-İsrail müharibəsinin ikinci mərhələsi yaxınlaşır” fikri əslində Yaxın Şərqdə yeni qarşıdurma mərhələsinə doğru gedildiyinin xəbərçisi kimi dəyərləndirilə bilər.
Bu açıqlama həm hərbi əməliyyatların intensivləşməsinə, həm də siyasi-diplomatik müstəvidə gərginliyin daha da dərinləşməsinə işarə edir. Analitik yanaşma ilə bu “ikinci mərhələ” bir neçə istiqamətdə nəzərdən keçirilə bilər.
Birbaşa hərbi qarşıdurma
İranın “qisas” ritorikası təsadüfi deyil. Son aylarda İsrailin həyata keçirdiyi hədəfli hücumların cavabsız qalması Tehranın daxili ictimai rəyində ciddi narazılıq doğurub. Buna görə İranın cavab addımı raket və pilotsuz aparat hücumları, eləcə də regiondakı müttəfiq silahlı qrupların aktivləşdirilməsi formasında reallaşa bilər. Bu ssenari İsrailin təhlükəsizlik doktrinasını daha sərt cavab addımlarına yönəldə bilər və qarşılıqlı hərbi əməliyyatların miqyası böyüyə bilər.
Regional eskalasiya riski
“İkinci mərhələ”nin daha geniş çərçivəsi isə münaqişənin coğrafiyasının böyüməsi ilə bağlıdır. Livanda “Hizbullah”ın, Yəməndə husilərin, Suriyada və İraqda İranla bağlı silahlı qrupların fəallaşması vəziyyəti təkcə Tehran və Təl-Əviv arasındakı toqquşmadan çıxarıb regional qarşıdurmaya çevirə bilər. Bu isə Yaxın Şərqdə enerji marşrutlarının təhlükəsizliyinə, ticarət yollarının sabitliyinə və ümumilikdə beynəlxalq təhlükəsizlik mühitinə ciddi təsir göstərəcək.
Diplomatik və geosiyasi nəticələr
Münaqişənin dərinləşməsi diplomatik sahədə də yeni proseslərə səbəb olacaq. İran daxili auditoriyaya sərt mövqe nümayiş etdirərək öz mövqeyini gücləndirməyə çalışacaq, İsrail isə ABŞ və Qərb müttəfiqlərindən daha güclü dəstək almağa cəhd göstərəcək. Bu isə bölgədə yeni güc balansının formalaşmasına, eyni zamanda qlobal güclərin toqquşma meydanında maraqlarını daha kəskin şəkildə nümayiş etdirməsinə gətirib çıxara bilər.
Beləliklə, İran-İsrail münasibətlərində “ikinci mərhələ” dedikdə hərbi əməliyyatların intensivləşməsi, qarşıdurmanın regional miqyasda genişlənməsi və diplomatik münasibətlərin kəskinləşməsi nəzərdə tutulur. Bu ssenarilər reallaşarsa, Yaxın Şərq yalnız lokal böhranla deyil, qlobal təsirləri olan yeni qeyri-müəyyənlik mərhələsi ilə üz-üzə qalacaq.
Ruslan Zəngəzur
