Bakı 
Sentyabrın 25-də Ağ Evdə Tramp-Ərdoğan görüşü format və məzmun baxımından xüsusi diqqət çəkdi.
İki saatdan artıq davam edən bu danışıqlar göstərdi ki, tərəflər sadəcə uzun müddətdir yığılıb qalan problemləri müzakirə etməklə kifayətlənmir, həm də münasibətlərdə yeni səhifə açmaq niyyətindədirlər. Trampın protokoldan kənara çıxaraq Ərdoğanı xüsusi səmimiyyətlə qarşılaması və mətbuat konfransında dostluq mesajları verməsi də bunun əlaməti idi.
Tramp üçün Türkiyə ilə yaxınlıq bu gün əvvəlkindən daha vacibdir. ABŞ eyni vaxtda Çinlə rəqabət aparmalı, Rusiya ilə riskləri idarə etməli və Yaxın Şərqdə gərginliyi nəzarətdə saxlamalıdır. Bu qədər problem arasında Vaşinqton üçün bölgədə güclü və çevik tərəfdaş vacibdir və bu rola ən uyğun ölkə Türkiyədir. Tramp həm də daxili siyasətdə seçicilərə “tez nəticə göstərən lider” obrazı təqdim etməyə çalışır. Türkiyə ilə əldə olunacaq hər hansı razılaşma onun üçün seçki kampaniyasında uğur kimi təqdim edilə bilər.
Ankara isə bu vəziyyəti öz xeyrinə çevirməyə çalışır. Türkiyənin əsas strategiyası balans saxlamaqdır: NATO üzvü olaraq Qərblə əməkdaşlıq, eyni zamanda Rusiya və digər regional güclərlə dialoqu davam etdirmək. Ərdoğan Vaşinqtona üç istiqamətdə fayda təklif edir: təhlükəsizlik (Suriyada terror təhlükəsinin azaldılması), enerji və logistika (qaz, nəqliyyat dəhlizləri), müdafiə sənayesi (F-16 və F-35 proqramları ilə bağlı əməkdaşlıq). Bu, həm Türkiyənin öz mövqeyini gücləndirir, həm də ABŞ-a əlavə imkanlar yaradır.
Regional baxımdan görüşün nəticələri ən çox Yaxın Şərq, Qafqaz və Qara dənizdə hiss olunacaq. Qəzza böhranı və Suriyadakı proseslərdə Vaşinqton Türkiyənin mövqeyini daha çox nəzərə almağa məcbur qala bilər. Qafqazda isə Ankara ilə Vaşinqtonun daha yaxın əməkdaşlığı Azərbaycanın da maraqlarına uyğun yeni imkanlar aça bilər. Qara dənizdə təhlükəsizlik, taxıl və enerji daşımaları məsələsində Türkiyənin rolu ABŞ üçün əvəzsizdir.
Azərbaycan baxımından Ərdoğan-Tramp görüşünün dolayı nəticələri ümumilikdə müsbət ola bilər. Türkiyə ilə ABŞ arasında əməkdaşlığın güclənməsi Cənub Qaz Dəhlizi və Orta Dəhliz kimi layihələrə əlavə dəstək gətirə bilər. Bu isə Azərbaycanın nəqliyyat gəlirlərinin sabit qalmasına, tranzit risklərinin azalmasına və siyasi dəstəyin genişlənməsinə xidmət edər. Təhlükəsizlik baxımından da Türkiyənin rolunun artması Cənubi Qafqazda sabitliyi gücləndirən əlavə mexanizmlər yarada bilər. Bununla belə, Azərbaycan üçün ən düzgün yol balansı qorumaqdır: Ankara ilə sıx əməkdaşlıq, Vaşinqtonla konstruktiv münasibət və Moskva ilə proqnozlaşdırılan dialoqu eyni vaxtda davam etdirmək.
Ümumi mənzərə göstərir ki, Ərdoğan-Tramp görüşü iki ölkə arasında yeni əməkdaşlıq platforması yaradır. ABŞ Türkiyəni yalnız NATO müttəfiqi deyil, həm də regional güc kimi qəbul edir. Türkiyə isə bu dialoqla çoxvektorlu siyasətini daha da gücləndirir. Nəticədə, hər iki tərəf üçün faydalı, amma diqqətlə idarə olunmalı bir mərhələ başlayır.
Züriyə Qarayeva
