Bakı 
Düşənbə görüşü təkcə iki liderin - İlham Əliyev və Vladimir Putinin - növbəti diplomatik təmasını deyil, həm də Cənubi Qafqazda yeni geosiyasi reallığın formalaşmasını göstərdi.
Əslində, AZAL təyyarəsi insidenti ətrafında yaranan gərginlik Moskva-Bakı münasibətlərində illərlə yığılan ziddiyyətlərin üzə çıxmasına səbəb olmuşdu. Lakin bu hadisə təkcə texniki və ya təhlükəsizlik məsələsi deyildi; burada daha dərindən - regiondakı kommunikasiya marşrutlarına, güc balansına və tərəflərin strateji niyyətlərinə dair fundamental fərqlər dururdu.
Putinin Əliyevin tələblərini qəbul etməsi bir tərəfdən Moskvanın reallığı qəbul etməyə məcbur qalması, digər tərəfdən isə Rusiyanın əvvəlki nüfuz modelinin artıq işləmədiyini anlaması ilə bağlıdır. Zəngəzur dəhlizi ətrafında baş verən proseslər göstərdi ki, Moskvanın bölgədə hərbi və siyasi vasitələrlə balans saxlamaq imkanları əvvəlki kimi deyil. Azərbaycan isə bu vəziyyətdən maksimum diplomatik ustalıqla istifadə etdi: Bakı artıq regionun gündəmini tənzimləyən, yeni nəqliyyat və enerji layihələrinin istiqamətini müəyyən edən əsas mərkəzə çevrilib.
Rusiya üçün bu, strateji baxımdan ciddi xəbərdarlıqdır. Moskva uzun müddət regiondakı proseslərdə vasitəçi və nəzarətçi rolunu qorumağa çalışsa da, indi bu mövqeyi tədricən itirməkdədir. Çünki yeni regional reallıq - Türkiyə ilə Azərbaycanın koordinasiyalı siyasəti, Qərb və Asiya ilə çoxvektorlu əməkdaşlıq, həmçinin Orta Dəhliz kimi təşəbbüslərin aktuallığı - Rusiyanın ənənəvi təsir alətlərini zəiflədir. Moskva indi balansı qorumaq üçün “dostluq jestləri” göstərməyə məcburdur. Bu jestlər isə faktiki olaraq öz mövqeyinin gerilədiyini etiraf etmək anlamına gəlir.
Əliyevin mövqeyində isə ardıcıllıq və strateji sabitlik diqqət çəkir. O, qarşıdurmanı açıq şəkildə dərinləşdirmədən, amma prinsipial tələblərdən bir addım da geri çəkilmədən Rusiya diplomatiyasını fakt qarşısında qoydu. Azərbaycanın bu mövqeyi göstərdi ki, artıq regionda hər bir siyasi və ya təhlükəsizlik məsələsinin həlli üçün Bakı ilə razılaşmadan addım atmaq mümkün deyil. Bu, postsovet məkanında “asimmetrik diplomatiya”nın nadir uğurlu nümunəsidir: kiçik və çevik aktor böyük və ağır strukturla masa arxasında bərabər şərtlərlə oturur.
Düşənbə görüşü, əslində, Rusiya-Azərbaycan münasibətlərində yeni mərhələnin başlanğıcıdır. Bu mərhələ qarşıdurmadan çox, zəruri əməkdaşlıqla xarakterizə olunacaq. Rusiya artıq Cənubi Qafqazda təkbaşına oyun qura bilmir və balansı saxlamaq üçün Azərbaycanla kompromis axtarmağa məcburdur. Bununla belə, Moskva hələ də öz təsir dairəsini tam itirmək istəmir və buna görə də zaman-zaman yeni diplomatik manevrlərə əl atacaq. Lakin real təsir gücü artıq Bakının əlindədir - və bu, sadəcə geosiyasi dəyişiklik deyil, həm də regionda siyasi iradənin kimdə cəmləşdiyini göstərən tarixi dönüş nöqtəsidir.
Ruslan Zəngəzur
