Niyə səpirik: Sızanaq və ləkələrdən necə qurtulaq?- Kosmetoloq MƏSLƏHƏTİ

Sızanaq ümumi bir dəri xəstəliyidir. Gənclərdə və böyüklərdə daha çox rast gəlinən bu xəstəlik ciddi sağlamlıq problemi olmasa da, dəri səthində qalıcı çapıqlara səbəb ola bilir. Yeniyetməlik dönəmində daha şox rast gəldiyimiz bu xəstəlikdən necə qurtulmaq olar? Hansı müalicə metodları var?

Dermatokosmetoloq Günay Feyziyeva Bakıvaxtı.az-a bildirib ki, dərinin orta təbəqəsindəki yağ ifraz edən kanallar tıxandıqda sızanaqlar əmələ gəlir. Pilosebaceous vahid adlanan dərialtı yağ təbəqələrinin iltihab reaksiyası xüsusilə, yeniyetməlik dövründə görülən mühüm kosmetik problemlərdən biridir.

Həkim bildirib ki, dəri, üz, çiyin, kürək və döş nahiyəsində tez-tez rast gəlinən sızanaqlar adətən yeniyetməlik dövründə əmələ gəlməyə başlayır və bəzi insanlarda 40 yaşa qədər görünə bilir. Başqa sözlə, sızanaqlar yeniyetmələrin 80%-ində baş verir. Sızanaq problemi 25 yaşdan yuxarı qadınların 10%-də, kişilərdə isə 3%-də görülür. Bu vəziyyət daha çox 40 yaşa qədər bu səviyyədə qalır:

"Yetkinlik dövründə qadınlarda daha çox rast gəlinən sızanaqların əmələ gəlməsi daha çox hormonal dəyişikliklərdən qaynaqlanır. İnsanın fiziki görünüşü ilə yanaşı psixologiyasına da mənfi təsir göstərən bir çox sızanaq növləri var. Sızanaqların müalicəsinə keçməzdən əvvəl sızanaq növlərini tanımaq lazımdır".

Müsahibimiz qeyd edib ki, sızanaqlar dəri zədələnməsinə və sızanaq lezyonunun formasına görə, ayrıca təsnif edilir. Sızanaq varlığında baş verən dəri lezyonları aşağıdakı kimi sıralana bilər:
Komedonlar: 1-3 mm. Dərinin ölçüsündə olan komedonlar qara nöqtələr olaraq da tanınır. Yağlı dəri mayesi olaraq da təyin oluna bilən sebum oksidləşməsi nəticəsində yaranan komedonlar, toxunulmaz qaldıqda iltihaba səbəb olmur və öz-özünə yox ola bilər.

Papüllər: Bunlar ölçüsü 5 mm-dən kiçik olan iltihablı və qırmızı sızanaqlardır. Papüllər isti olur və adətən toxunanda ağrılıdır. Öz-özünə yox ola bilən papüllər də zaman zaman pistullara çevrilə bilir.

Pistüllər: Bunlar 5 mm-dən böyük irinli, sarı rəngli sızanaqlardır. Drenaj edildikdən sonra yox ola bilər və ya eyni yerdə yenidən görünə bilər.

Düyünlər: Düyünlər böyük ölçüdə, dairəvi formada və iltihablıdır. Səthdə və ya dərinin altında ola bilər. Bəzən abse meydana gəlməsinə səbəb olan bu tip sızanaqlar öz-özünə partlaya və dəri səthində izlər buraxa bilər.

Sızanaqlar lezyonun formasına görə aşağıdakı kimi təsnif edilir:

Acne Conglobata: Şiddətli kist əmələ gəlməsinə səbəb olan bu tip daha çox bel və sinə bölgəsində olur. Dərinin səthində dərin çapıqlara səbəb olan acne conglobata daha çox menstruasiya pozğunluğu və ya PCOS (Polikistik Yumurtalıq Sindromu) olan qadınlarda rast gəlinir.
Sızanaq Fulminans: Yeniyetmə kişilərdə tez-tez görülən sızanaqlar, kistik quruluşlu sızanaq növüdür. Bu tip sızanaqlar birdən şişərək çapıq əmələ gəlməsinə səbəb ola bilər. Zaman zaman yorğunluq, halsızlıq, qızdırma və qan səviyyələrində dəyişiklik kimi simptomlara səbəb ola bilər.

Acne Vulgaris: Yetkinlik dövründə tez-tez görülən sadə bir sızanaq növüdür. Ən çox üzdə görünən sızanaqlar qapalı papüllər şəklindədir. Kist əmələ gəlməsinə, düyünlərə və çapıqlara səbəb olmur.

Günay Feyziyeva əlavə edib ki, sızanaqların əmələ gəlməsində adətən genetik meyl rol oynayır. Yalnız bir insanın ailəsində sızanaq probleminin olması sızanaqların səbəbidir. Ancaq hormonal dəyişiklik, fərqli sağlamlıq problemləri, stress və yanlış kosmetik məhsullardan istifadə kimi səbəblər də sızanaqların əmələ gəlməsinə səbəb ola bilər. Məşhur inancın əksinə olaraq, sızanaqların əmələ gəlməsi şokolad və ya yağlı qidaların istehlakı ilə əlaqəli deyil. Bununla belə, süd və süd məhsulları və sızanaqların əmələ gəlməsi arasında əlaqəni göstərən məhdud tədqiqatlar var: "Tərkibində şəkər, tatlandırıcılar, ağ undan hazırlanmış çörək məhsulları və şəkərli içkilər də sızanaqların yaranmasına səbəb ola bilər. Bədəndəki bütün toxuma və orqanlara zərər verən siqaret sızanaqlarla yanaşı bir çox fərqli dəri problemlərinə də səbəb ola bilər. Araşdırmalara görə, siqaret çəkənlər arasında sızanaq nisbəti 41% olduğu halda, siqaret çəkməyənlərdə bu nisbət 9% təşkil edir. Yeniyetməlik dövründə sürətlə dəyişən hormonal model tez-tez sızanaqlara səbəb olur. Piy vəzilərinin böyüməsinə və saç köklərinin daha çox sebum əmələ gəlməsinə səbəb olan androgenlər xüsusilə yeniyetməlik dövründə sızanaqların səbəbi kimi izah edilə bilər".

Dermatokosmetoloq xüsusilə vurğulayıb ki, sızanaqları sıxaraq çıxarmaq düzgün deyil. Dərini zədələyən bu hərəkət infeksiyanın yayılmasını asanlaşdırır, daha çox sızanaqların yaranmasına səbəb olur və mövcud sızanaqların sağalmasını gecikdirir. Dəridəki sızanaqların pis görünüşünü kosmetik məhsullarla aradan qaldırmağa və ya örtməyə çalışmaq da sızanaq əmələ gəlməsini artıra bilər: "Sızanaqların çoxu öz-özünə yox olsa da, müxtəlif müalicə üsulları ilə sağalma prosesi sürətləndirilə bilər. Ancaq bu müalicəyə cavab uzun müddət çəkə bilər. Buna görə də, sızanaqların müalicəsi üçün təyin olunan dərmanları tövsiyə olunan dozada və müəyyən edilmiş müddət ərzində istifadə etmək son dərəcə vacibdir".

Sızanağa meyilli dərini necə təmizləmək olar?

Sızanağa meylli dərini təmizləmək üçün sızanaqları sıxmaq qətiliklə tövsiyə edilmir. Bu, dərinin qalıcı zədələnməsinə və üzdə çapıqlara səbəb ola bilər. Üz üçün xüsusi olaraq hazırlanmış sabun və üz təmizləmə məhlulları ilə gündə iki dəfə səhər və axşam yuyulmaqla üz təmizlənməsi edilə bilər. Yuma prosesində dəri dairəvi hərəkətlərlə sürtülməlidir, lakin sızanaqların çıxmamasına diqqət yetirilməlidir. Üzü nəmləndirmək üçün yağsız nəmləndirici kremlərdən istifadə etmək olar. Günəşə çıxarkən istifadə olunan günəş kreminin yağsız olması da son dərəcə vacibdir.

Sızanaqları necə diaqnoz etmək olar?

Sızanaqlar insanların fiziki görünüşü ilə yanaşı psixologiyasına da mənfi təsir göstərir. Bəzi hallarda sızanaqlar insanın üz ifadələrini belə istifadə edə bilməməsinə səbəb olur və zaman zaman ağrıya da səbəb ola bilər. Fərqli sağlamlıq problemlərinə görə yarana bilən sızanaqlar hər zaman kosmetik problem deyil. Belə hallarda sızanaqların müalicəsi üçün həkimə müraciət edilməlidir: "Həkim əvvəlcə sızanaqları yoxlayır. Şəxsin üzü, kürəyi və sinəsi, szanaqların varlığı, sızanaq növü və sızanaqların ağrılı və ya iltihablı olması baxımından qiymətləndirilir. Xüsusilə qadınlarda, menstruasiya nizamsızlığı və/və ya həddindən artıq tüklənmə olub-olmaması yoxlanılır. Bəzi hallarda yumurtalıq kistləri, tip-2 diabet və hormonal pozğunluqlar kimi sağlamlıq problemləri də sızanaqlara səbəb ola bilər, buna görə də həkim müxtəlif testlər tələb edə bilər. Sızanaqlar tapıntılara əsasən diaqnoz qoyulur".

Sızanaqları necə müalicə etmək olar?

"Sızanaqlara səbəb olan fərqli bir xəstəliyin olması halında, ilk növbədə fokal xəstəlik müalicə olunur. Digər hallarda müalicə insanın sızanaqlarının növü və şiddətindən asılı olaraq müxtəlif üsullarla təşkil edilə bilər. Həkim sızanaqları müalicə etmək üçün yerli retinoidlər, antibiotiklər, azelaik turşusu, izotretinoin tabletləri və sistemli retinoidlər kimi müxtəlif növ dərmanlar təyin edə bilər",-deyə o bildirib.

Dərman istifadəsi ilə yanaşı, dərinin təmizlənməsi üçün insanın dəri növünə və dərinin pH-ına uyğun təmizləyici vasitələr tövsiyə edə bilər. Sızanaqların müalicəsində yaxşılaşma müalicəyə başladıqdan bir neçə ay sonra görülür. Buna görə də, təyin olunmuş dərmanlar həkim tərəfindən tövsiyə olunan dozada və müddətdə istifadə edilməlidir. Sızanaqların müalicəsi üçün lezyona steroid inyeksiyası kimi müxtəlif kiçik cərrahi prosedurlar tətbiq oluna bilər.

Sızanaq ləkələri üçün nə etmək olar?

Sızanaq müalicəsindən sonra dəridə sızanaqların dərinliyindən və dəri rəngindən asılı olaraq dəridə müxtəlif sıxlıqda ləkələr qala bilər. Dəri ləkələri xüsusilə ağ dərili insanlarda görünür. Qara dəridə bu ləkələr təxminən 6 ay ərzində yox olur. Ləkələrin daha asan yox olması üçün fəsildən asılı olmayaraq yüksək qoruma faktorlu (50+) günəş yağından istifadə etmək və dərini günəşdən qorumaq məsləhətdir.

Sızanaq çapıqları yox olurmu? Sızanaq çapıqlarına nə yaxşıdır?

Dərin yerləşmiş və ya çıxmış sızanaqlar sağalarkən izlər buraxır. Bu çapıqlardan xilas olmaq üçün müxtəlif lazer üsullarından istifadə etmək olar. Lazer müalicəsinin növünə insanın dəri rənginə və zədələrinə görə qərar verilməli və mütəxəssis nəzarəti altında tətbiq edilməlidir.

Sızanaq izlərinin aradan qaldırılması üçün ən təsirli müalicə fraksiya lazerdir. Bu üsulda dəri altında zədələnmiş birləşdirici toxuma (kollagen) məhv edilir və təzə kollagen əmələ gəlir. Bu prosedurdan sonra dəridəki kök hüceyrələr aktivləşir və yeni epitel hüceyrələrinin köməyi ilə epitel örtüyü yenilənir.

Günay Feyziyeva sonda qeyd edib ki, daha səthi sızanaq izlərini müalicə etmək üçün kimyəvi pilinq üsulundan istifadə edilə bilər. Burada məqsəd müxtəlif güclü kimyəvi maddələrdən istifadə edərək dərinin üst qatını soymaq və zamanla sızanaq izlərinin əmələ gətirdiyi çuxuru düzləşdirməkdir. Bu üsul gündəlik dəri baxımının bir hissəsi kimi də istifadə olunur. Kimyəvi pilinqdən sonra altındakı təravətli, parlaq və hamar dəri ortaya çıxır. Lakin ilk dəfə xarici mühitlə qarşılaşan bu dəri təbəqəsini xüsusilə günəşdən qorumaq lazımdır:

"Kimyəvi tətbiq olduğundan, yüngül qızartı, qabıqlanma və qabıqlanma ola bilər. Dəri yaxşı nəmləndirilməli və kimyəvi maddələrə mütəxəssislər tərəfindən qərar verilməlidir. Həmişə yadda saxlamaq lazımdır ki, kimyəvi maddələr dəridə allergiyaya səbəb ola bilər".

Xəyalə Rza