Bakı 
ABŞ Prezidenti Donald Trampın irəli sürdüyü 20 bəndlik Qəzza planı bölgədə sülhün bərpası üçün yeni bir mərhələ kimi təqdim olunur. Lakin planın məzmunu həm ümidlər, həm də ciddi şübhələr doğurur.
Bir tərəfdən, sənəddə fələstinlilər üçün mühüm hesab oluna biləcək məqamlar var: Qəzzanın beynəlxalq nəzarətlə müvəqqəti idarə olunması, qaçqınların evlərinə qayıtmaq imkanı, həbsdə olanların azad edilməsi və İsrail ordusunun mərhələli şəkildə geri çəkilməsi. Bunlar bölgədə gərginliyin azalmasına və humanitar vəziyyətin yüngülləşməsinə təkan verə bilər.
Digər tərəfdən, əsas şərt HƏMAS-ın siyasi və hərbi proseslərdən kənarlaşdırılmasıdır. Tramp açıq şəkildə bildirib ki, “HƏMAS-ın Qəzzanın idarə olunmasında rolu olmayacaq”. Bu, təşkilatın faktiki olaraq sıradan çıxarılması deməkdir. HƏMAS üçün isə plan ikiqat dilemmadır: qəbul etdiyi halda mövcudluğunu itirmək, rədd etdiyi halda isə İsrailə yeni hücumlar üçün bəhanə vermək.
İsrailin mövqeyi də maraqlıdır. Təl-Əviv beynəlxalq təzyiqi yumşaltmaq üçün planı dəstəkləsə də, praktikada HƏMAS-ın razılaşmalara əməl etməyəcəyini göstərməyə çalışa bilər. Beləliklə, plan həm diplomatik manevr, həm də hərbi əməliyyatların davamı üçün legitimlik aləti rolunu oynaya bilər.
Planın reallaşması halında ABŞ həm İsraili dəstəkləmək, həm də beynəlxalq ictimaiyyət qarşısında “sülh təşəbbüskarı” imici qazanmaq istəyir. Lakin detalların qeyri-müəyyən qalması, bölgədəki güc balansının dəyişkənliyi və ərəb ölkələrinin iştirak mexanizminin aydın olmaması ssenarini çətinləşdirir.
Nəticə etibarilə, Trampın planı yekun sülh sazişi təsiri bağışlamır. O, daha çox tərəfləri müəyyən çərçivədə saxlamağa hesablanmış “keçid sənədi” təəssüratı yaradır. Əgər HƏMAS müqaviməti davam etdirərsə, ABŞ məsuliyyəti birbaşa onun üzərinə yükləyərək İsrailin əməliyyatlarını legitimləşdirəcək; əgər plan qəbul edilərsə, bu dəfə də icra mərhələsində uzun sürən danışıqlar və qarşılıqlı etimadsızlıq ortaya çıxacaq.
Ruslan Zəngəzur
