Bakı 
ABŞ–Latın Amerikası münasibətlərində gərginlik önəmli şəkildə artıb. Ən son nümunə olaraq, ABŞ qüvvələrinin Venesuela sahilləri yaxınlığında çox böyük bir neft tankerini ələ keçirməsi diqqət çəkir.
Bu hadisə dekabrın 10-da baş verib və ABŞ Prezidenti Donald Trump tərəfindən təsdiqlənib. Tankerin tutulması ABŞ Sahil Mühafizəsi və digər federal agentliklər tərəfindən icra olunub və bu, ənənəvi diplomatik və iqtisadi sanksiyalardan fərqlənən bir hərbi-icra addımı olub. ABŞ üçün bu cür addımlar Latın Amerikası üzərində geopolitik təsiri artırmaq məqsədi daşıyır və diplomatik riskləri də eyni zamanda yüksəldir.
Tanker sanksiyaya məruz qalıb və ABŞ administrasiyası onu sanksiyaları pozmaqda ittiham edib. Rəsmi Vaşinqton hesab edir ki, tanker Venesuela və İran nefti daşıyan qanunsuz şəbəkənin bir hissəsi olub. Bu iddia ABŞ-nin hərəkətini qanuni əsaslarla əsaslandırmaq cəhdidir, lakin beynəlxalq hüquq baxımından belə hərəkətlər mübahisəlidir. Tanker "Valued Large Crude Carrie" (VLCC) tipli olub və Kuba limanlarına yönəlmiş neft daşıyıb. Bu, ABŞ üçün yalnız Venesuela məsələsi deyil, həm də regional enerji siyasətinin strateji elementidir.
Venesuela hadisəni “açıq oğurluq və beynəlxalq quldurluq” kimi qiymətləndirib və rəsmi Karakas bunu beynəlxalq təşkilatlarda iddia formasında qaldıracağını bildirib. Bu rəqəmsal diplomatik reaksiya daxildə siyasi birliyi gücləndirmək məqsədi daşıyır və anti-ABŞ sentimentini artırır. Donald Tramp hadisəni açıqlayarkən “digər şeylər də baş verir” deyərək gələcəkdə daha çox hərəkət olacağını siqnal verib. Belə qeyri-açıq mesajlar regionda qeyri-müəyyən təhlükə anlayışı yaradır və ABŞ-nin geosiyasi mövqeyini daha da mürəkkəbləşdirir.
Tankerin ələ keçirilməsi ABŞ-Karakas münasibətlərində gərginliyin nöqtəsi sayılır. Əməliyyat genişmiqyaslı hərbi və kəşfiyyat tədbirinin nəticəsi olub. Qeyd etmək lazımdır ki, proses sadəcə neft gəmisinin tutulması deyil, kompleks hərbi-texniki əməliyyatdır. ABŞ Latın Amerikası siyasətində yalnız sanksiyalarla kifayətlənmir; aktiv neft logistikasına müdaxilə regionda geosiyasi oyunu dəyişir və ABŞ-nin enerji diplomatiyasında yeni mərhələyə işarə edir. Hadisə dünya neft bazarında qiymət artımına səbəb olub, bu da investor davranışına və qlobal enerji təhlükəsizliyinə birbaşa təsir göstərib.
Əməliyyat “Operation Southern Spear” planı çərçivəsində icra olunub. Bu kontekstdə hadisəni təkcə iqtisadi tədbir deyil, sistemli hərbi-siyasi strategiya kimi qiymətləndirmək lazımdır. Latın Amerikası ilə bağlı hərəkətlər yalnız Venesuela ilə məhdudlaşmır, ABŞ regionda narkotiklə mübarizə, sanksiyalar və hərbi mövcudluğu artırmaq siyasətini birləşdirir. Beynəlxalq hüquq ekspertləri bu addımı mübahisəli hesab edir və tənqidçilər bu cür hərəkətləri neft resurslarına əsaslanan siyasi təzyiq kimi qiymətləndirirlər. Bu tip hərəkətlər ABŞ-nin Latın Amerikası siyasətinin yeni mərhələsini göstərir.
Venesuela rəhbərliyi hadisəni daxildə siyasi alət kimi istifadə edir. Xarici düşmənçilik görüntüsü daxildə birliyi gücləndirir və anti-ABŞ siyasətini möhkəmləndirir. Hadisə ABŞ-nin enerji diplomatiyasında, regional təsir gücünü artırmaq və sanksiyaları daha effektiv etmək məqsədilə həyata keçirilmiş strateji addım kimi qiymətləndirilə bilər. Eyni zamanda, bu əməliyyat digər Latın Amerikası ölkələrinə siqnal verir və onları ABŞ siyasətinə ehtiyatla yanaşmağa məcbur edir.
Hadisə həm regional, həm də qlobal enerji bazarında əhəmiyyətli təsirə malikdir. Neft qiymətlərindəki artım ABŞ və Latın Amerikası ölkələrinin enerji təhlükəsizliyi dialoquna təsir edir. Əməliyyat ABŞ-nin Latın Amerikası ölkələrində mövcudluğunu gücləndirir, digər dövlətlər isə buna ehtiyatla reaksiya verir. Regionda hərbi və iqtisadi güc balansının dəyişməsi, ABŞ-nin strateji təsirini artırır və Latın Amerikası ölkələrini ABŞ siyasətinə daha çox bağlı edir.
Hadisənin beynəlxalq hüquqi tərəfi müzakirə olunur və diplomatik reaksiyalar müxtəlifdir. Venesuela ABŞ-yə qarşı hüquqi addımlar atmağı planlaşdırır. Hadisə Latın Amerikası üçün həm yeni risklər, həm də strateji imkanlar yaradır. ABŞ mövqeyini gücləndirir, sanksiyaları daha effektiv edir və regional enerji və təhlükəsizlik məsələlərini ön plana çıxarır. ABŞ əməliyyatı beynəlxalq aləmdə nüfuzunu nümayiş etdirir, Venesuela və müttəfiqləri isə bunu təzyiq kimi qəbul edir.
Bu hadisə ABŞ-Latın Amerikası münasibətlərində həm riskləri, həm də imkanları eyni anda göstərən kompleks geopolitik fenomendir. Regional diplomatik strategiyalar yenidən nəzərdən keçirilir, enerji siyasəti və hərbi əməliyyatlar bir-biri ilə sıx bağlıdır. Latın Amerikası ölkələri ABŞ-nin hərəkətlərinə qarşı öz strategiyalarını qurur. Bu hadisə ABŞ-nin Latın Amerikası siyasətində yeni bir dönəm yaradıb, qlobal enerji bazarına və regional balanslara təsir göstərib. ABŞ və Venesuela arasında qarşılıqlı etibar zəifləyib və hadisə geopolitik risklərlə imkanları eyni anda göstərən təhlil mövzusu kimi çıxış edir.
Əli Hüseynov
