Bakı 
Hava haqqında proqnozu buluddan öyrənən, şəhidi davadan gələn xəbər sayan, ulduzları əkinçinin havaya atdığı bir ovuc toxum bilən, şair, “Ulduz” jurnalının baş redaktoru, Əməkdar jurnalist Qulu Ağsəsin bu gün doğum günüdür.
Hər gözünü sıxanda şəhid anası
əri dişini sıxar:
“Olmadı,
bu ki olmadı!”
... Dörd şəhid atasının
dişlərini saydım
otuz iki olmadı...
Təkcə elə bu şeiri “Vətən savaşındandakı qələbəmiz niyə ədəbiyyatda layiqincə təbliğ olunmur” deyib təftiş aparanlara tutarlı cavabdır məncə.
Tanrı Ukraynanı Bulqakovun xəbərdarlığı ilə qorusun
- Müsahibənin əvvəli bir az siyasi mövzuda olacaq. Ukraynada baş verənləri izləyirsən yəqin. Söhbətə bu mövzu ilə başlamağım təsadüfi deyil, Ukrayna sənə də doğma ölkədir, şeirlərin Kiyevdə tərcümə və çap edilib, orda dostların var. Son hadisələrdə həlak olan, ev-eşiyini itirənlər arasında yəqin ki, sənin oxucuların da var...
- 2003-cü ildə Kiyevdə səfərdə olanda M.Bulqakovun ev muzeyinə baş çəkdim. Qəribədir ki, muzeyin əməkdaşı məni içəri buraxmaq istəmirdi. Səbəbi haqqında uzun danışmağa ehtiyac görümrəm, çünki “Nabran novellası” kitabımda bu barədə yazmışam. Çox çətinlikdən sonra ev muzeyinə daxil olanda orda bir şey mənim diqqətimi cəlb elədi. “Ustad və Marqarita”nın müəllifinin yazı masası olan otağa daxil olduq, orda işıqları söndürmüşdülər. Hansısa qaranlıq otaqda işıq effektinin hesabına divarda birdən-birə üç hərf həkk olundu. İnanılmaz bir mənzərə idi. Hərflərin biri “A”, biri “İ” üçüncü də “D” idi. Muzeyin əməkdaşı ən aşağı səs tonu ilə pıçıldadı: – Baxın, “a”, “i”, “d”. Bulqakov burda əslində “ad” yəni cəhənnəm demək istəyib... Təxminən iyirmi ilə yaxın vaxt keçməsinə baxmayaraq nədənsə Bulqakovun mistik xəbərdarlığı daim yadımda qalıb.
Ukraynada bu hadisələr başlayanda bəlkə də ilk yadıma düşən ev muzeyində rastlaşdığım o mistik görüntü oldu. “A”, “İ” “D”. Tanrı Ukraynanı Bulqakovun xəbərdarlığı ilə qorusun. AİD-dən - addan, yəni cəhənnəmdən.
- Poeziyanın da dua olduğuna inansaq, Ukrayna üçün hansısa bir dua yazmaq fikrin varmı?
- Bayaq dediyim cümləni Ukrayna üçün duam hesab edə bilərəsən- Tanrı Ukraynanı Bulqakovun xəbərdarlığıından-cəhənnəmdən qorusun. Dünyada ilk dava iki qardaş arasında baş verib. Habillə Qabilin adları arasında bircə hərf fərqi var. Qabil Habili heyvan çənəsinin sümüyündən düzəltdiyi silahla vurub öldürüb. Bu gün dünyada savaş iki qardaş - Vladimirlə Volodimir arasında gedir. Onların da arasında cəmi bircə hərf fərqi var. Ardını yazmıram. Əgər insanlar öz çənələrini işə salırsa, dünyada sülh yaranır, heyvan çənəsini işə salırlarsa, onda dünyada qırğın düşür.
Mənim çalışdığım “Ulduz” o ulduz deyil hazırda
- Xalqımız ulduzlarla, onların sənəti, özəl həyatı ilə çox maraqlanır. Sənin baş redaktoru olduğun “Ulduz”a münasibət bəs necədir?
- Dediyin kimi, xalqın həmişə ulduza, onların sənətinə, həyatına marağı böyük olub, amma mənim çalışdığım “Ulduz” o ulduz deyil hazırda. Düzdür, nə vaxtsa “Ulduz” ulduzları ilə maraqlı olub. Söhbət bu il əlli beş yaşı olan tarixi jurnaldan gedir. Vaxtilə onun tirajı on milərlə idi. Bütün Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikası dediyimiz ərazidə əlində “Ulduz” jurnalı olmayan demək olar ki, az ziyalı görmək olardı. Amma “Ulduz” nəinki ziyalıların əlində, kitabxanalarda, məktəblərdə idi. “Ulduz” həm də pambıq tarlalarında, üzüm plantasiyalında, tütün sahələrində idi. İndi “Ulduz”a maraq artıq o kütləvi maraq deyil, sırf sənət, ədəbiyyat marağıdır. Ədəbiyyat insanları kütləvi məhv etmək silahı deyil ki, hamını birdən-birə məhv eləsin, yaxud bütün bəşəriyyəti qorxu içində saxlasın. Ədəbiyyat və sənət insanları təkləyib məğlub eləmək sənətidir. “Ulduz” da məhz bu amala qulluq edir. Adamları təkləyib və məğlub eləməyə çalışır. Buna da bu günə qədər də nail olub, indi də nail olur, inanıram ki, “Ulduz” jurnalı indən sonra da öz missiyasını layiqincə yerinə yetirəcək. 2022-ci ilə gəlincə, biz dekabr ayından elan verdik ki, ötən ilin sonunda tələbə gənclərin xahişini nəzərə alıb “Ulduz”un abunə haqqını 2 azn-dən 1 azn-ə endirdik. Sonra qarışıqlıq olmasın deyə bunu bütövlükdə hər kəsə şamil elədik. Yeni ilin sonunda yalançı vədlər olur ee, yüz faiz endirim, əlli faiz endirim və s. biz elə yalançı endirim yox, real bir endirm elədik. Hazırda jurnalın böyük bir hissəsi abunəyə gedir, yerdə qalan hissəsi demək olar ki, dərhal satılır, belə deyim də son üç ayın nəticələrinidən çox razıyam. Yanvar, fevral, mart nömrələrimiz demək olar ki, köşklərdə qalmayıb. Satışdan xeyir güdmürük, əsas işimiz “Ulduz”un oxunmağı yayılmağıdır, ona da şükür Allaha nail oluruq. Jurnalda işlərimiz yaxşıdır. “Ulduz”a maraq böyükdür. “Ulduz”un da öz maraqları var. Bu maraqlar da çox sadə maraqdır. Çox sadə – ədəbiyyata sənətə xidmət eləmək. Bəlkə də şablon səslənir, amma həqiqətdir.
Qarabağ, nəinki Azərbaycanın, nəinki Türk dünyasının, bütün dünyanın gözü olacaq
- Hər birimizin həyatında mühüm hadisə baş verdi - torpaqlarımız erməni işğalından azad olundu. Ağdamda aparılan quruculuq işləri ilə maraqlanırsan yəqin...
- Bax, bu cümlə var e hamımızın həyatında mühüm hadisə baş verdi, xətrinə dəyməsin, torpaqlarımızın işğaldan azad olunmağının o qədər də yaxşı ifadəsi deyil. O masştabda, o böyüklükdə ifadə edə bilmir. Elə bir söz yoxdur ki, Qarabağın işğaldan azad olunmağını bizimçün ifadə eləsin. Qarabağ işğaldan azad olunanda mətbuata ilk açıqlamamda belə demişdim: otuz ildir, oxucularıma deyirəm, Qarabağ işğaldan azad olunacaq. Çox sevinirəm ki, mən öz oxucumu aldatmadım. Fərqi yoxdu, oxucunun neçə sayı var; bir sayı var, bir milyon sayı var, on milyon sayı var, yoxsa oxucu təkcə mən özüməm. O da ola bilər, amma fakt faktlığında qalır ki, mən öz oxucumu aldatmadım və özümü aldatmadım. İnanırdım ki, torpaqlar işğaldan azad olunacaq. Və olundu da. Təkcə Ağdamda yox, Qarabağda gedən işlərlə də maraqlanıram. Bir şey də demək istəyirəm, Qarabağda gedən bərpa işləri, tikinti işləri kimi, dünyada tikinti-bərpa işləri çox olub və onun bənzəri var, amma Qarabağda aparılan dağıdıcılıq işlərinin yer üzündə analoqu olmayıb. Düşmənlər, o cür ki Zəngilanı, o cür ki Ağdamı, o cür ki Cəbrayılı, Füzulini, Qubadlını, Laçını, o cür ki Kəlbəcəri dağıdıblar, belə bir dağıntı, belə bir vəhşilik dünyada rast gəlinməyib. Çox istərdim, necə ki, onlar analoqu olmayan şəkildə Qarabağı darmadağın ediblər, arzulayıram ki, Qarabağ yenidən bərpa olunsun, özü də dünyada analoqu olmayan şəkildə. Yəni elə bir bərpa-tikinti işləri getsin ki, indi necə ki, ürəkağrısı ilə deyirik belə bir dağıntı işləri yer üzündə olmayıb, yaxın beş ildə, on ildə deyək, belə bir gözəllik, belə bir bərpa, belə bir tikinti də dünyanın heç harasında yoxdur. İnanıram ki, yaxın gələcəkdə Qarabağ, nəinki Azərbaycanın, nəinki Türk dünyasının, bütün dünyanın gözü olacaq. Dünyanın bir ayağı bu torpaqlarda olacaq. Qarabağ turizmin mərkəzinə çevriləcək. Qarabağ bunu haqq edir; öz keçmişiynən, dünəniynən, öz gələcəyiynən və həm də öz ağrılı taleyiynən.
Bu, Yazıçılar Birliyinin heç bir qurultayına bənzəməyəcək
- Yazıçılar Birliyi növbəti qurultaya hazırlaşır, deyilənlərdən belə başa düşdüm ki, qurultay Şuşada keçiriləcək...
- Yazıçılar Birliyinin qurultayı əslində pandemiyadan qabaq olmalı idi. Hər iş də görülmüşdü. Yəqin bilirsən ki, qurultay qabağı məruzələr hazırlanır. Məruzələr də hazır idi, təşkilat işləri də başa çatmışdı. Bununla bağlı hər bir iş görülmüşdü. Artıq qurultay keçirilməli idi. Amma birdən-birə bütün dünyanı başına götürmüş COVID-19 adlı bu xəstəlik bütün planları alt-üst elədi. Təkcə Yazıçılar Birliyinin planlarını yox, dünyanın əksər təşkilatlarının planlarını alt- üst elədi. Deyəsən, elə maliyyə baxımından ən az itki verən Yazıçılar Birliyi oldu. Çünki bununla bağlı, xüsusilə idman təşkilatları, turizm təşkilatları böyük pullar itirdilər, özü də çox böyük. Təbii ki, Yazıçılar Birliyinin planları pozuldu. Dünyada bu COVID pandemiyası hökm sürərkən, bu azmış kimi düşmənlər növbəti dəfə cızıqlarından çıxdılar. Azərbaycan torpağından Azərbaycan torpağına hücuma keçdilər və bu dəfə Azərbaycan ordusu, Azərbaycan xalqı, Azərbaycan Prezidenti artıq onların cavabını birdəfəlik vermək qərarına gəldi. Biz bu pandemiya vaxtı həm də sevincli günlər yaşadıq. Qırx dörd günlük həyəcan, həm də sevinc dolu günlər yaşadıq, çünki ilk gündən inanırdıq ki, bunun sonu qələbəylə bitəcək. Və sonda da biz Azərbaycanın baş tacı olan Şuşanı işğaldan azad elədik və qurultayın da Şuşada keçirilmək planı arzusu təsadüfi deyil. İnşallah, yay aylarında qurultay məhz Şuşada keçiriləcək. Öz qaydası, axarı üzrə. Bu, Yazıçılar Birliyinin heç bir qurultayına bənzəməyəcək. Təşkilatı baxımdan, struktur baxımından demirəm, məhz keçirildiyi yerə görə. Yəni, məhz Şuşada keçirildiyinə görə AYB-nin ən gözəl qurultayı olacaq.
Heç kəsin Azərbaycan ədəbiyyatını, Azərbaycan poeziyasını, Azərbaycan nəsrini ittiham etməyə ixtiyarı yoxdur
- Son günlər mətbuatda, televiziyalarda, sosial şəbəkədə müzakirə olunan məsələlərdən biri də Qarabağ Zəfərimizin ədəbiyyatda, incəsənətin ayrı-ayrı sahələrində əks edilməsidir. Ədəbiyyat adamı kimi belə müzakirələrə münasibətin necədir?
- Aparılan müzakirələrdən xəbərim var. Mənim fikrimi öyrənmək istəyirsənsə, mən ədəbiyyat haqqında danışmaq istəyirəm. Bu şəkkaklara bildirmək istəyirəm ki, ədəbiyyat başqa sənətlərdən fərqli olaraq, ümumiyyətlə, Qarabağı işğal olunmağa qoymadı. Qarabağla bağlı essem var, orda yazmışdım ki, ermənilər yuxarıdan kəndə soxulmaq istədilər, amma mən burda yazını dayandırıram. Bir halda ki, Qarabağ mənimdir, qələm mənimdir, esse mənimdir, axı düşmənin nə həddi var ki, onlar kəndə hücum eləsinlər... Azərbaycanın müstəqilliyini də, Qarabağın azadlığını da həmişə tətikdə saxlayan Azərbaycan ədəbiyyatı olub, xüsusilə poeziyası. Heç kəsin Azərbaycan ədəbiyyatını, Azərbaycan poeziyasını, Azərbaycan nəsrini ittiham etməyə ixtiyarı yoxdur. Sadəcə yoxdur. Bu bir, ikinci kiminsə sifariş verməyi absurd məsələdir. Nəyi yazmaq, nəyi yazmamaq. Çox yaxşı olar ki, yazılanları oxusunlar, yəni müharibə başa çatandan sonra Qarabağın işğaldan azad olunmasıyla bağlı, böyük qələbəylə bağlı kifayət qədər ədəbiyyat nümunələri yaranıb. Hələ müharibə gedən dövrdə, yeni başlayanda mən “Saat altını gözləyirəm” adında esse yazmışdım. Orda qeyd etmişdim ki, ən böyük yüksəklik ruh yüksəkliyidir. Azərbaycan ordusu birinci məhz bu yüksəkliyi-ruh yüksəkliyini fəth elədi. Qələbəmizin birilliyi münasibətilə yazdığım “4+4: rəqəmsal namə” adlı essemdə də yazmışdım: heç bilirsiniz, sıldırımlı qaya ilə Şuşaya göyə qalxan əsgərlərimizə kim kömək elədi? Onların əlindən Birinci Qarabağ müharibəsində şəhid olan qəhrəmanlarımız tutdu. O qəhrəmanlar ki, onlar Şuşada həlak olmuşdular. Birinci Qarabağ müharibəsində və Vətən müharibəsində Şuşaya dırmaşan bizim oğlanların əlindən tutdular, onların Şuşaya qalxmaqlarına kömək etdilər və Şuşa uğrunda davada təkcə torpağın üstündəki igidlərimiz döyüşmədi, torpağın altındakı şəhidlərimiz də qalxıb döyüşdülər. Bunlarla yanaşı mənim “Adam, Ağam, Ağdam” şeirim, o cümlədən, “Xoş gördük, Şuşam”, “Qarabağın qəzası”, “Nə gördün Qarabağda?” şeirlərim yazılıb, həm də çap olunub. Bunlar təkcə yazılı mətbuatda yox, həm də Azərbaycanın müxtəlif televiziyalarında -“Mədəniyyət”, AZTV, “Xəzər”, İctimai TV-də müxtəlif aparıcıların, müxtəlif qələm dostlarımın, şairlərin, o cümlədən, aktyorların, bədii qiraət ustalarının dilindən səslənib, klipləri çəkilib. Əgər insanlar bunu görməyiblər, görməzdən gəliblərsə, onda ədəbiyyat haqqında danışmaqdansa sussunlar. Və bir də Saltıkov- Şedrinin bir sözü var, bu günlərdə rastıma çıxdı, çox xoşuma gəldi, bu suala istəyirəm o sözlə nöqtə qoyam. Deyir ki, bəzi adamlar vətənpərvərlikdən danışırlar, demək, nəsə oğurlayıblar.
Feysbuk lağ-lağıdan, zarafatdan, yersiz şeylərdən təmizlənsə qayıdacam
- İnformasiya texnologiyaları çox sürətlə inkişaf edir, bu templə ayaqlaşmamaq da mümkün deyil. Belə bir dövrdə Qulu Ağsəsin feysbuk sosial şəbəkəsindən kənarda qalması mənə bir qəribə gəlir...
- Bir neçə il fəaliyyət göstərdim feysbukda, belə demək mümkünsə, sonra nəsə birdən-birə feysbukdan yoruldum və çıxdım ordan. İndi sosial şəbəkələrdən istifadə eləmirəm, sözün açığı, “Ulduz”un özünün sosial şəbəkə hesabları var, onu admin işlədir, jurnal var, özüm yoxam. Dostlarım instaqramda hesab açıblar, orda videopoeziya paylaşıram. Hekayə bölümündə statuslarımı paylaşır, nələrəsə münasibət bildirirəm. Hələ ki feysbuka gəlmək fikrim yoxdur. Lağ-lağıdan, zarafatdan, yersiz şeylərdən təmizlənsə qayıdacam.
- Şair, bu gün doğum günündür. Bu münasibətlə tort hazırlatmaq fikrim var, amma bilmirəm tortun üstünə sənin hansı misranı yazdırım...
- Mənim fikrimi bilmək istəyirsənsə onda deyim:
Bu dünyada heç kəsə demədim,
o dünyada soruşsalar “sən kimsən?”
gözümü yumub, ağzımı açacam.
Deyəcəm ki,
altındakı skamyada
bir yol özü oturmayan
yorğun ağacam.
İstəsən tortun üstünə bunu yazarsan.
-Belə görürəm ki, çox böyük tort sifariş verəsi olacam...
Etibar Cəbrayıloğlu
