Bakı 
Davranış pozuntusu insana, ailəyə və cəmiyyətə mənfi təsir göstərən, digər insanların əsas hüquqlarını pozan, yaşa uyğun sosial qaydalara məhəl qoymayan bir pozuntudur.
Davranış pozuntusun simptomları
Zehni xəstəliklərin diaqnozu üçün istifadə olunan DSM-V -ə görə, bir insanın davranış pozuntusu adlandırılması üçün şəxs son 1 ildə aşağıdakı 15 meyardan ən azı üçünə, son altı ayda onlardan ən azı birinə cavab verməlidir:
İnsanlara və ya heyvanlara qarşı aqressiya:
1. Çox vaxt başqalarını təhqir edir, hədələyir və qorxudur.
2. Tez-tez fiziki döyüşlərə başlayır.
3. Başqalarına ciddi fiziki ziyan vuracaq silahdan (bıçaq, daş, çubuq, silah kimi) istifadə edilmişdir.
4. İnsanlara qarşı fiziki cəhətdən qəddar olub.
5. Heyvanlara qarşı fiziki cəhətdən qəddar idi.
6. Qurbanın gözü qarşısında oğurluq (qaçırma, silahlı soyğunçuluq və s.) etdi.
7. Kimisə cinsi fəaliyyətə məcbur etmək.
Mülkiyyətə dəyən ziyan:
8. Ağır zərər vurmaq məqsədi ilə qəsdən yanğın törədib.
9. Başqalarının əmlakına qəsdən ziyan vurmaq (yandırmaq istisna olmaqla).
Fırıldaqçılıq və ya oğurluq:
10. Başqasının evinə, binasına, maşınına soxulub.
11. Çox vaxt nəyisə qazanmaq, qazanmaq və ya öhdəliklərdən qaçmaq üçün yalan danışır.
12. Qiymətli əşyaları gizlicə oğurlayır (keçirilmədən saxlama, saxtalaşdırma və s.).
Ciddi qayda pozuntusu:
13. On üç yaşından etibarən valideynlərinin qadağalarına baxmayaraq, çox vaxt gecələr çöldə qalır.
14. Valideynləri və ya qəyyumları ilə eyni evdə yaşayarkən ən azı iki dəfə gecə və ya bir dəfə uzun müddət evdən qaçıb.
15. O, tez-tez on üç yaşından əvvəl məktəbi buraxırdı.
Bu simptomlara əlavə olaraq, insanın davranış pozğunluğu sosial, akademik və ya peşə fəaliyyətində klinik cəhətdən əhəmiyyətli dərəcədə pozuntusuna səbəb olmalıdır. Həmçinin, əgər şəxs 18 yaşdan yuxarıdırsa, simptomlar antisosial şəxsiyyət pozğunluğu ilə üst-üstə düşməməlidir.
Mümkün birgə simptomlar
Fərqli Xüsusiyyətlər
DSM-V-də sadalanan fərqli simptomlar aşağıdakılardır:
1. Müxalifətə qarşı Müxalif Bozukluk: Davranış pozğunluğu həm də fərdi həm böyüklər, həm də ODD-də digər səlahiyyətli şəxslər (müəllimlər, işəgötürənlər, valideynlər kimi) ilə münaqişəyə gətirən simptomlarla əlaqədardır. Davranış pozuntusu fərqli olaraq, DTK təcavüzkarlıq, əmlaka ziyan vurma və ya oğurluq və fərdlərə və heyvanlara qarşı fırıldaqçılıq nümunələrini əhatə etmir. Bundan əlavə, davranış pozğunluğunun tərifinə daxil edilməyən emosional disregulyasiya (məsələn, qəzəbli və əsəbi əhval-ruhiyyə) məsələləri daxildir.
2. Diqqət Çatışmazlığı Hiperaktivlik Pozğunluğu: DEHB olan uşaqlar tez-tez dağıdıcı ola biləcək hiperaktiv və impulsiv davranışlar nümayiş etdirsələr də, bu davranışlar sosial normaları və ya başqalarının hüquqlarını pozmadığı üçün davranış pozğunluğunun əlamətlərinə adətən cavab vermirlər.
3. Depressiv və Bipolyar Bozukluklar: Əhval pozğunluğu ilə əlaqəli davranış pozğunluqları davranış problemlərinin gedişatına görə davranış pozğunluqlarında müşahidə olunanlardan ümumiyyətlə fərqləndirilir. Yəni, davranış pozğunluğu olan insanlar, ya tarixən (yəni, əhval pozğunluğunun başlamazdan əvvəl) və ya eyni vaxtda (yəni, dövrlərdən başqa dövrlərdə baş verən) əhval pozğunluğunun olmadığı dövrlərdə əhəmiyyətli davranış problemləri göstərəcəklər.
Lalə Hüseynova
Uzman klinik psixoloq
