Bakı 
2024-cü ildə yeni neft və qaz layihələrinin əksəriyyəti dənizdə yerləşirdi. Burada neft sızması hallarını aşkar etmək çox vaxt çətin olur və onların ətraf mühitə təsirinin monitorinqini çətinləşdirir. “SkyTruth” qeyri-kommersiya təşkilatının tədqiqatçıları bu yaxınlarda dənizin neftlə çirklənməsinin ən böyük mənbələrini müəyyən edən ətraflı hesabat dərc ediblər. Hesabata daxil edilən məlumatlar neft dağılmaları, daşınma və metan yanması nəticəsində yaranan emissiyaları əhatə edir, həmçinin dənizin ən çox çirklənmiş ərazilərinə aiddir.
Bakıvaxtı.az xəbər verir ki, “SkyTruth”un geoloji məkan mühəndisi, hesabatın müəlliflərindən biri Kristian Tomasın sözlərinə görə, indiyədək qlobal dəniz neft-qaz sənayesinin təsirinin tam uçotu aparılmayıb. Ətraf mühitə dəyən zərəri qiymətləndirmək üçün tədqiqatçılar həm sabit neft hasilatı infrastrukturunu, həm də dənizdə neftin çıxarılması və nəqli üçün istifadə olunan modul sistemləri ehtiva edən daha yeni üzən hasilat və anbar (FxO) platformalarını təhlil ediblər.
Alimlər 2023-cü ilin iyunundan 2024-cü ilin oktyabrına qədər peyk məlumatlarından istifadə edərək, öz ərazilərində müşahidə olunan neft dağılmalarının tezliyini və ölçüsünü hesablayıb, ən çox çirkləndirici yerləri müəyyən edə biliblər. Dünyada 24 mindən çox sabit neft və qaz obyekti və 300-ə yaxın FxO platforması var. Bununla belə, “SkyTruth” aşkar edib ki, on ən çirkləndirici obyektdən dördü həmin çox mobil qurğulardır.
Çirklənməyə ən böyük “töhfə” verən Nigeriyadakı bir obyektdir. Burada tədqiqatçılar bütün peyk şəkillərinin 18 faizində neft dağılmaları tapıblar, bu da analoji hadisələrin orta hesabla beş gündə bir baş verdiyini göstərir. Eyni zamanda, hesabatda deyilir ki, Nigeriya dünyanın ən çirkləndirici on dəniz obyektindən beşinə malikdir. Ekoloqlar, həmçinin xəbərdarlıq edirlər ki, beynəlxalq neft şirkətləri köhnəlmiş dəniz obyektlərini yerli şirkətlərə satdıqca, sızma halları arta bilər, onların çoxunda onları təhlükəsiz idarəetmə üçün avadanlıq da yoxdur.
“SkyTruth”un araşdırması, həmçinin neft daşımalarından emissiyaları modelləşdirmək üçün Kaliforniya Universitetinin Santa-Barbara Dəniz Biotexnologiyası Laboratoriyasının məlumatlarından istifadə edib. Onlar müəyyən ediblər ki, 2023-cü ildə dənizdəki neft və qaz obyektlərini müşayiət edən avtomobillər təxminən 9 milyon metrik-ton emissiya buraxıb. Bu tullantıların miqdarı 95 ölkə üzrə rəqəmləri əhəmiyyətli dərəcədə üstələyir və Paraqvayın emissiyaları ilə müqayisə edilə bilər. Nəqliyyatdan ən böyük emissiyalar 2023-cü ildə Kaliforniyada 516 gəminin daxil olduğu neft idxalı terminalında qeydə alınıb.
Bundan əlavə, tədqiqatçılar dənizdəki neft və qaz obyektlərində təbii qazın, ilk növbədə metanın məşəldə yandırılmasını hesablamaq üçün peyk məlumatlarından istifadə ediblər. 2023-cü ildə təqribən 23 milyard kubmetr təbii qaz yandırılıb və nəticədə 60 milyon metrik-ton karbon qazı emissiya edilib.
Kristian Tomasın sözlərinə görə, çox güman ki, toplanmış məlumatların əksəriyyəti az qiymətləndirilib, çünki bəzi ərazilərdə peyklər neft dağılmalarını və metan alovlarını aşkar etmək üçün yalnız hər 12 gündə bir dəfə uçur, gəmilər isə bütün səyahətləri barədə məlumat verməyə bilər. Bununla belə, o, tədqiqatla bağlı hesabatın hökumətlər və yerli icmalar üçün faydalı alət olacağına ümid etdiyini bildirib. Bu, onlara səylərini ətraf mühitə uyğunlaşmağa daha yaxşı yönəltməyə və dəniz ekosistemlərinin, habelə sahilyanı ərazilərin mühafizəsini gücləndirməyə kömək edəcək.
