Bakı 
İnsan mərkəzli şəhərsalmanın yeni fəlsəfəsi
Müasir şəhərsalmada inkişafın əsas göstəricisi hündür binaların sayı və ya cəlb olunan sərmayənin həcmi deyildir.Bunu Azərbaycan təcrübəsində şəhərin insana nə dərəcədə yaşam imkanı, ədalətli, əlçatan və davamlı mühit yarada bilməsi ilə seçilən yeni irbanistik yanaşmalar sübut edir.
Bakı Ağ Şəhər layihəsi Azərbaycanın son illərdə formalaşdırdığı insan mərkəzli inkişaf fəlsəfəsinin şəhər müstəvisində aydın ifadəsidir.
Bir vaxtlar “Qara Şəhər” kimi tanınan bu ərazi uzun illər yalnız sənaye və iqtisadi maraqlara tabe edilmişdi. İnsan amili, sosial həyat, ekoloji balans və şəhər yaddaşı kənarda qalmışdı.
Ağ Şəhər bu yanlış təcrübədən çıxarılan dərslər üzərində formalaşan yeni düşüncənin məhsuludur.
Burada bərpa keçmişi silməyə yox, onu anlayaraq gələcəyi düzgün qurmaq anlamına tabe etdirilir.
Son illərdə Azərbaycanın şəhərsalma sahəsində keçdiyi yol göstərir ki, ölkə iki fərqli, lakin mahiyyət etibarilə oxşar çağırışla üz-üzə qalıb. Bunlardan biri müharibə nəticəsində məqsədli şəkildə dağıdılmış yaşayış məkanları, digəri isə vaxtilə yalnız iqtisadi səmərəliliyə fokuslanan, insanı nəzərə almayan yanaşmaların yaratdığı boşluqlar.
Hər iki halda reallıq insanın məkandan uzaqlaşması ilə nəticələnib.
Məhz bu nöqtədə Ağ Şəhər layihəsinin ideoloji əhəmiyyəti üzə çıxır. Burada şəhər artıq iqtisadi mexanizmlərə tabe etdirilmir, insan həyatının, sosial münasibətlərin və ictimai yaddaşın daşıyıcısı kimi planlaşdırılır. İnklüzivlik, piyada yönümlü mühit, geniş ictimai məkanlar, yaşıllıq zolaqları və insan ölçüsünə uyğun memarlıq bu yanaşmanın əsas sütunlarını təşkil edir. Bu isə estetik seçimdən daha çox yeni şəhərsalma etikasını formalaşdırır.
Prezident İlham Əliyevin və ailə üzvlərinin Ağ Şəhərdə görülən işlərlə tanışlığı da məhz bu etikaya verilən siyasi üstünlüyün göstəricisidir. Bu diqqət bir daha onu təsdiqləyir ki, şəhərsalma dövlət üçün investisiya platforması olmaqdan daha çox cəmiyyətin gələcək həyat keyfiyyətini müəyyən edən strateji sahədir.
Eyni yanaşma işğaldan azad edilmiş Qarabağ və Şərqi Zəngəzur ərazilərinin bərpasında da ardıcıl şəkildə tətbiq olunur.
Burada diqqətçəkən məqam məqsədlərin fərqli, prinsiplərin isə eyni olmasıdır. İstər Ağ Şəhərdə, istərsə də post-münaqişə ərazilərində şəhər və kəndlər qapalı, izolyasiya olunmuş məkanlar kimi deyil, açıq, əlaqəli, sosial və yaşam üçün bütün tələblərə cavab verən mühitlər kimi formalaşdırılır.
Yaşıllıqlar bütün küçələr boyu hər iki səkidə istisnasız olaraq bütün binaların qarşısında deyil, parklarda və xüsusi seçilmiş ara məkanlarda əkilir. Meydanlar, ictimai zonalar şəhərin “nəfəs nöqtələri” kimi düşünülür. Yaşayış imkanları isə dörd divarla deyil, həyatla ölçülür.
Gələn 2026 -cı ilin “Şəhərsalma ili” elan edilməsinin də bu ardıcıl siyasətin məntiqi davamı olacağına ürəkdən inanıram.
Bu qərar göstərir ki, Azərbaycan şəhərsalmanı uzunmüddətli və vahid standartlara əsaslanan dövlət siyasəti kimi qəbul edir.
Ağ Şəhərdə tətbiq olunan insan mərkəzli və inklüziv model Qarabağda bərpa edilən şəhərlərdə də eyni keyfiyyət meyarları ilə reallaşdırılır. Bu, ölkə miqyasında vahid urban dəyər sisteminin formalaşdığını göstərir.
Əslində, Qara Şəhərin Ağ Şəhərə çevrilməsi Azərbaycanın son dövr inkişaf fəlsəfəsinin simvoludur. Bu fəlsəfə nə dağıdıcılığı, nə də kor iqtisadi maraqları qəbul edir. Onun mərkəzində insan ləyaqəti, sosial balans və gələcək nəsillər üçün məsuliyyət dayanır.
Bu mənada Ağ Şəhər bu gün Bakının daxilində formalaşan bir gələcək modelidir. İnsanı mərkəzə almaqla, xaosu planla, məsuliyyətlə və sağlam gələcək vizyonu ilə əvəz edən bir model.
Bahar Muradova
Ailə,Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsinin sədri
