Bakı 
Azərbaycanın Ermənistana tranzit qadağasını aradan qaldırması regionda iqtisadi kommunikasiyaların bərpası istiqamətində mühüm, lakin ehtiyatlı bir addım kimi qiymətləndirilir.
Bu qərar Bakının siyasi jestindən daha çox, regional nəqliyyat xəritəsində real vəziyyəti praktik müstəviyə keçirmək cəhdidir. Lakin İrəvanın bu addıma cavab olaraq səsləndirdiyi təkliflər, xüsusən Paşinyanın “Marqara-Yeqnadzor-Sisian-Gorus” marşrutu ilə Azərbaycan və Türkiyə arasında tranzitə hazır olduqlarını bildirməsi, zahirdə müsbət görünsə də, mahiyyətcə fərqli məqsədlərə xidmət edir.
Paşinyanın təklif etdiyi marşrutun seçilməsi təsadüfi deyil. Ermənistan bu xətt üzərindən həm Türkiyə ilə birbaşa əlaqəni canlandırmaq, həm də regiondakı kommunikasiya gündəmini öz maraqlarına uyğun dəyişmək istəyir. İrəvanın əsas hədəfi, Zəngəzur dəhlizinin açılması ilə bağlı danışıqları mümkün qədər uzadaraq, alternativ tranzit marşrutları təklif etməklə “bərabərhüquqlu tərəf” imici formalaşdırmaqdır. Beləliklə, Ermənistan kommunikasiyaların bərpasını Azərbaycanın əsas şərti olan dəhlizin açılması məsələsindən ayırmağa çalışır.
Azərbaycan isə bu mərhələdə diplomatik səbr nümayiş etdirir. Bakı tranzit qadağasının ləğvini təzyiq aləti kimi deyil, regionda reallıqların dəyişdiyini göstərən siqnal kimi təqdim edir. Yəni, Azərbaycan sülh gündəmini irəli aparmaq istəyir, amma Zəngəzur dəhlizi olmadan tammiqyaslı tranzit əlaqələrinin bərpasını mümkün saymır. Rəsmi Bakı üçün bu məsələ iqtisadi deyil, strateji və siyasi önəm daşıyır. Çünki dəhliz regionda uzunmüddətli sabitliyin və qarşılıqlı etimadın rəmzi hesab olunur.
Paşinyanın “tranzitə hazırıq” bəyanatları isə həm daxili auditoriyaya, həm də Qərbə yönəlmiş mesajlardır. O, Ermənistanı regionun logistik mərkəzinə çevirmək niyyətində olduğunu göstərmək, eyni zamanda, Türkiyə ilə münasibətlərin normallaşması prosesində “aktiv tərəf” kimi görünmək istəyir. Amma bu, real kommunikasiyanın açılması üçün kifayət deyil. Azərbaycan və Türkiyə üçün prioritet, əvvəlcədən razılaşdırılmış marşrutlar və qarşılıqlı təhlükəsizlik təminatlarıdır.
Beləliklə, Paşinyanın təklifi jest deyil, hesablanmış siyasi manevrdir. Bakı isə bu oyuna tələsmədən, mərhələli şəkildə cavab verir - çünki Zəngəzur dəhlizi olmadan regionda heç bir nəqliyyat layihəsi tam reallaşmış sayılmayacaq. Ermənistanın təklif etdiyi alternativ marşrutlar yalnız keçici həll ola bilər, lakin Cənubi Qafqazda qalıcı sülh və sabitliyin açarı yenə də Azərbaycan üzərindən keçəcək.
Ruslan Zəngəzur
