Bakı 
Rusiyanın Ukraynaya hücumindan sonra Rusiyaya qarşı sanksiyalar başladı. Artıq Avropa İttifaqı ölkələri hava məkanını Rusiya təyyarələrinə bağlayıb. FİFA-nın ardınca FİDE də Rusiyaya qarşı sanksiyalar tətbiq edib. Növbədə Rusiyanın SWIFT sistemindən çıxarılmasıdır. Bu, baş verərsə, nələr olar?
Bu halda bank kartları plastik bir parçaya çevrilə bilər. Keçən ilin may ayından Rusiyanın beynəlxalq SWIFT sistemindən ayrıla biləcəyi barədə mütəmadi olaraq yazırdılar. Bu barədə söhbətlər Rusiyada və onun hüdudlarından kənarda gedirdi. RF mətbuatı bu addımın Rusiya bank maliyyə sistemi üçün çox da təhlükəli olmadığını, alternativ sistemlərə malik olduqlarını bildirsə də, bu inandırıcı deyil. Gəlin görək SWIFT sistemi nədir, onsuz yaşamağın mümkün olub-olmadığını aydınlaşdıraq.
SWIFT sistemi nədir
SWIFT banklararası ödənişlərin köçürülməsi üçün beynəlxalq sistemdir. Bu abreviatura sistemin işinə cavabdeh olan Ümumdünya Banklararası Maliyyə Telekommunikasiya Cəmiyyəti deməkdir. O, 1973-cü ildə 15 ölkədən 239 bankın köməyi ilə yaradılıb. SSRİ yalnız 1989-cu ildə SWIFT-ə çıxış əldə etmişdi.
SWIFT beynəlxalq ödəniş sistemlərindən olan Visa və ya MasterCard-dan fərqlənir. Bu yalnız banklar arasında köçürmələr, ödənişlər və qiymətli kağızların mübadiləsi haqqında təhlükəsiz məlumat mübadiləsidir. Sistem analoji distant bankçılıq proqramlarını əvəz edərək bir neçə saniyə ərzində beynəlxalq köçürmələri həyata keçirməyə imkan verir.
Bu texnologiya başlıq, mətn və treylerdən ibarət mesajlara əsaslanır. Sistem iki növ mesajı dəstəkləyir: istifadəçilər arasında və istifadəçi ilə SWIFT arasında. Mesajlar regional prosessorda toplanır və sonrakı emal üçün xüsusi əməliyyat mərkəzinə yönləndirilir, burada məzmun kopyalanır və saxlanmaq üçün şifrələnir. Mesajın göndərildiyi qarşı tərəf onun şifrəsini açır və orada göstərilən şərtlərin yerinə yetirildiyini təsdiqləyir. Müxbir hesabından çıxarışlar və naməlum ödənişlər üzrə araşdırmalar eyni qaydada ötürülür.
2021-ci ilin aprelində SWIFT vasitəsilə 700 milyon əməliyyat mesajı keçib. Dünyanın bütün ölkələrində istifadəçilərin sayı 11 min kimi qiymətləndirilir və gündəlik işlənən köçürmələrin ümumi məbləği 5-6 trilyon dollar təşkil edir.
SWIFT sistemindən ayrılma Qərb siyasətçiləri tərəfindən ölkəyə təzyiq göstərmək məqsədi daşıyan popular bir təhlükədir. Belə ki, ABŞ-ın təsiri ilə 2018-ci ildə bir sıra İran banklarının sistemdən əlaqəsi kəsilib. SWIFT Şimali Koreyada da işləmir. Beynəlxalq asılılığın bu variantını aradan qaldırmaq üçün bir çox dövlətlər öz banklararası ödəniş sistemləri üzərində işləyirlər. Çində SWIFT-in analoqu hələ 2015-ci ildə istifadəyə verilib.
Rusiyada zərurət yarandıqda SWIFT-i əvəz etməyə imkan verən sistemin hazırlanmasına 2014-cü ildə başlanılıb. Sonra Rusiya Bankı kredit təşkilatları üçün Maliyyə Mesajlarının Köçürmə Sistemini (SPFS) işə saldı. Məlumat ötürmə texnologiyası SWIFT-ə çox bənzəyir, lakin Avropa sistemindən ayrıdır. 2017-ci ilə qədər SPFS istənilən valyutada əməliyyatlar haqqında mesaj göndərmək üçün məşhur bir üsula çevrildi. İndi SPFS-dən təkcə Rusiya bankları deyil, Belarus, Ermənistan və Qırğızıstan təşkilatları da istifadə edir.
Bir çox mobil bank tətbiqi istifadəçilərinə tanış olan sürətli ödəniş sistemi (SBP) həm də SWIFT-in analoqu kimi düşünülmüşdür. Fiziki şəxslər əsasən SBP-dən qarşılıqlı hesablaşmalar üçün istifadə edirlər və kart ödənişləri SWIFT-dən keçmir.
Rusiyanın SWIFT sistemindən potensial kəsilməsi ilə əsas zərbə transsərhəd ödənişlər haqqında məlumatı banklar vasitəsilə ötürən təşkilatlara dəyəcək.
RF Mərkəzi Bankı, bağlanma baş verərsə, Rusiyanın SPFS-ə keçmək üçün texniki imkanlara malik olduğunu təsdiqləyib.
